Selimcan Yelseli Yazdı! “BURSA’DAN HABER VAR” VE BURSA’NIN MATBUAT TARİHİ

Bursa’dan Haber Var okuyucusuna merhaba dedi…

İnternet sitesinin yanında yazılı basının somut bir meyvesi olarak hem de… Hiç şüphesiz Bursa basını ve kültür hayatı için mühim bir mesele…

Soğuğun Uludağ eteklerinden Bursa’ya usul usul yağdığı çetin bir kış günü Fatih Akkuş Bey ile ofisinde buluştuk. Basılı olarak bir gazete çıkarmayı düşündüğünü öğrendiğimde ilk duyduğum heyecanı bugün dahi hatırlıyorum. Nitekim basılı yayın organlarının dijital mecralarda yer edinmesi, yazılı kültürün günden güne dijitalizme mağlup olmasından duyduğum rahatsızlığa karşı rastladığım müthiş ve cesur bir hamleydi bu!

Fatih Bey’in önderliği ve gayreti, diğer katkı verenlerin heyecanı ve birbirinden güzel satırlarıyla “Bursa’dan Haber Var” gazetesi Bursa’nın basın dünyasına merhaba dedi…

Şüphesiz bu manalı ve cesur hamlenin tüm ehemmiyeti, dijitalizme mağlup olması an meselesi olan yazılı kültürün adeta  “Ben buradayım” diyerek “Bursa’dan Haber Var” nidasıyla ortaya çıkması değil elbette…

Bursa, Osmanlı’dan bu yana matbuat tarihimizin de en kıymetli merkezlerinden biri!

İsterim ki, “Bursa’dan Haber Var”ın bu cesur hamlesinin yanında Bursa matbuatının da tarihsel köklerine kısa bir bakış atalım…

Matbuat ve matbuat tarihi demişken izahında fayda var… “Matbuat” kelimesi Arapça “ tab’ ” yani “baskı”, “basmak” ve “tabiat” ve tahmin edilebileceği üzere “matbaa” kelimeleri ile aynı kökten. Basının bir dönem gazete ve dergilerden ibaret olması, baskı ve basmak ile köken olarak sıkı sıkıya bir ilişki içinde olan “matbuat” kavramını ortaya çıkarmıştır diyebiliriz.

Bursa’nın matbuat tarihinin en mühim merkezlerinden biri olmasının sebebi, Erzurum’un ardından matbaa kurulan ilk Anadolu kentlerinden biri olması olarak gösterilebilir…

Bursa’nın matbuat tarihindeki ilk gazetesi, devlet tarafından çıkarılan Hüdâvendigâr gazetesidir. Hüdâvendigar vilâyetinin resmi yayın organı olarak, o dönem Bursa Valisi Hacim İzzet Paşa’nın destekleriyle çıkarılan gazetenin ilk nüshası 8 Şubat 1869’da yayımlanmıştır. Gazetenin mukaddime (başyazı) kısmında Hüdâvendigar vilayetinin merkezinin tarihsel ehemmiyeti açısından Bursa olduğu ve gazetenin bu sebeple Bursa’da çıktığı vurgulanmıştır.

Bursa’nın matbuat tarihindeki en önemli sima ise Murad Emrî Efendi’dir. 1878 yılındaki Berlin Antlaşmasından sonra Yunanistan’dan Bursa’ya göçen Murad Emrî Efendi, Bursa’da Kütüphane-i Emrî’yi kurmuş ve o dönemde Bursa’nın kültür hayatına katkı sağlamıştır. Hüdâvendigar matbaasında çıkardığı Fevâ’id gazetesi ile gazetecilik mesleğine adım atan Murad Emrî Efendi, az sonra bahsedeceğim Bursa’da kurulmuş ilk özel matbaa olan Ferâizcizâde matbaasından sonra 1885’de özel bir matbaa kurmuş ve Bursa’nın resmi olmayan ilk gazetesi Bursa’yı çıkarmıştır. Yine Murad Emrî Efendi ilk ekonomi dergisi olan Sanayi’i de kendi matbaasında basarak Bursa’nın matbuat tarihinde mühim bir rol oynamıştır.

Bursa’daki ilk özel süreli yayın ise Bursa’nın, Alacamescit mahallesinde, kendi ismiyle anılan Ferâizcizâde Sokakta, Ferâizcizâde Mehmet Şakir Efendi tarafından kurulan Ferâizcizâde matbaasında basılmış Nilüfer dergisidir…

Üstelik Ferâizcizâde Mehmet Şakir Efendi, tiyatro sanatında da Moliere’den yaptığı adaptelerle Türk Moliere’i diye de anılmakta ve Türk tiyatro tarihinin önemli simaları arasında yer almaktadır. Matbaasında çıkan Nilüfer dergisi Bursa’da yayınlanan ilk edebiyat ve sanat dergisidir. Derginin o dönemin kültür hayatında mühim şahsiyetleri de içinde barındıran geniş bir yazar kadrosu vardır. Servet-i Fünûn akımını hazırlayan dergicilik faaliyetlerinin arasında Nilüfer dergisi bu sebeple ayrı bir yer tutmaktadır.

Yine Bursa’nın matbuat tarihinde yer alan gazetelere örnek olarak, 1917’de Bursa’yı Sevenler Derneği tarafından çıkarılan “Bursa Mecmuası”, 1921’de siyasi ve edebi yazılar yayınlayan “Kardeş” gazetesi, 1928 yılında serlevhasında “Cumhuriyetçi Halk Gazetesi” ibaresini taşıyan “Yeni Bursa” gazeteleri gösterilebilir.

Bursa’nın matbuat tarihi, burada zikretmeye gayret ettiğim birkaç mühim eserden daha geniş ve irdelenmeye muhtaç bir konu elbette… Birkaç hususi çizgiyle çizmeye yeltendiğim bu tablo tarihsel süreç içinde gelişen basınımız ve kültürel dünyamız açısından oldukça zengin aslında…

Şimdiden bu zenginliğin bir parçası olan “Bursa’dan Haber Var” gazetesinin Bursa’nın basın tarihinde unutulmaz bir yer edineceğini biliyorum. Bu heyecanla ve inançla, gelecek sayılarda Bursa’dan nice güzel haberler vermek temennisiyle.

Hayırlı olsun!

KAYNAKÇA

Çılgın, A. S. (2006). Bursa’nın İlk Edebiyat ve Sanat Dergisi: Nilüfer . Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (10) , 47-64 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosbilder/issue/23105/246803

Öztahtalı, D. İ. İ. (2012). “Bursa’nın İlk Gazetecisi Murad Emrî Efendi ve “Bursa” Gazetesi” . Türklük Bilimi Araştırmaları, 223-237 <https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16972/177350>

Öztürk, Y. (2019). Bursa Basın Hayatında Hüdâvendigâr Gazetesi . Universal Journal of History and Culture , 1 (2) , 63-78 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ujhc/issue/48394/604851

http://www.osmanlicagazeteler.org/Gazeteler.php?il=Bursa

Selimcan Yelseli